Er is veel protest tegen de landelijke bezuinigingen op cultuur. Dat gaat niet alleen over de verhoging van de BTW - die er voor zorgt dat de prijs van kaartjes voor theater, muziek en musicals met tientjes omhoog gaan - maar ook over de bezuinigingen in zijn algemeenheid.

Zoals het 'afschaffen' van het muziekcentrum van de omroep, waarmee in één klap 3 orkesten van wereldfaam overboord worden gekieperd. En de enorme bezuiniging die de podiumkunsten staan te wachten. Wat mij betreft alle reden om flink te protesteren dus.

Daarnaast zijn de bezuinigingen op cultuur exemplarisch voor de 'geest' van het regeer- en gedoogakkoord van Rutte: provinciaals, weinig internationaal en weinig toekomstgericht. Berenschot berekende de economische waarde van Kunst en Cultuur. Daarnaast schaden deze bezuinigingen het aanzien van Nederland in het buitenland. Zeker op muziekgebied zullen we van de top naar de middenmoot zakken. Dat heeft z'n weerslag op de kunstopleidingen en op de lange termijn betekent het een forse verschraling. Dat zal niet in 2 jaar tijd gebeuren, maar langzaamaan. Anders gezegd: we gaan het pas merken als het te laat is.

Uitzondering op die regel is toch wel de gemeente Den Haag. Daar besloot het college namelijk al eerder om ongenadig hard te bezuinigen op cultuur. De landelijke bezuinigingen waren voor het Haagse college dan ook vooral vervelend omdat ze hun eigen bezuiniging waarschijnlijk niet kunnen waarmaken. In de Haagse gemeenteraad heb ik namens GroenLinks al een paar keer gewaarschuwd, maar dat was tegen dovemansoren gericht. Een motie bij de begrotingsbehandeling waarin ik de gemeenteraad vroeg uit te spreken te vrezen voor culturele kaalslag, met name door de rijksbezuinigingen, werd door een meerderheid van PVV, VVD, CDA en - jawel - D66 verworpen! Vooral het optreden van - jawel - D66-wethouder Marjolein de Jong tot nu toe maakt dat ik het erg somber in zie voor de cultuursector in Den Haag. Ik zal dat toelichten.

Slecht onderhandeld
Een persoonlijke reconstructie van de collegeonderhandelingen heeft mij tot de conclusie gebracht dat er zonder na te denken zeer forse bezuinigingen op cultuur zijn ingeboekt. GroenLinks heeft bij de bespreking van het coalitieakkoord gevraagd naar de onderliggende stukken die bij de onderhandelingen zijn gebruikt. Die heb ik enige tijd terug al ingezien. Maar wat nog interessanter was, waren de stukken die er níet waren. De onderhandelaars voor dit college hebben op geen enkel moment advies gevraagd over de bezuinigingen op subsidies, en ook niet over de extra bezuiniging op cultuur (door 'cultureel ondernemerschap'). Van verschillende kanten heb ik te horen gekregen dat de extra bezuiniging op cultuur pas laat in de onderhandelingen, nota bene door D66, is ingebracht. De chronologie was ongeveer dat éérst de 10% bezuiniging op subsidies is afgesproken, en toen er niet genoeg geld was om alle wensen voor nieuw (VVD) beleid te bekostigen het 'cultureel ondernemerschap' er in werd gefietst.
Het feit dat Marjolein de Jong van alle onderhandelaars in de raadsperiode 2006-2010 als enige met cultuur heeft bezig gehouden maakt dat extra wrang. Het is te hopen dat ze niet zelf deze bezuiniging (bovenop de 10% op subsidies) heeft voorgesteld. Feit is wel dat ze het in ieder geval niet heeft kunnen voorkomen. Feit is dat er op cultuur nu het hardst wordt bezuinigd.

Geen visie, geen strategie richting Rijk
De Jong toonde zich vervolgens een slechte behartiger van de cultuurbelangen binnen het college en richting het Rijk. Iedereen ging er van uit dat de bezuinigingen op cultuur pas zouden ingaan met de nieuwe Kunstenplanperiode. Vooral vanwege het simpele adagium 'betrouwbare overheid': het Kunstenplan loopt nog, en die afspraken zijn voor 4 jaar gemaakt. Niet alleen met de instellingen in Den Haag, maar ook met het Rijk. Jammer-de-bammer. Alle instellingen kregen in juli 2010 een brief dat ze m.i.v. 1 januari 2011 bijna 8% moesten bezuinigen. Dat is dus nog ín het seizoen 2010/2011, waarvoor alle afspraken natuurlijk al gemaakt waren. Naar het ministerie van onderwijs ging ook een brief uit: of het convenant opengebroken kon worden wegens de 'noodzakelijke' bezuinigingen.

Je kunt hier lezen hoe ik over bezuinigen zonder visie denk. Laat ik het nu houden bij de opmerking dat het - zeker achteraf - on-ge-lo-ve-lijk dom is geweest om alvast richting Rijk aan te geven het convenant te willen opzeggen. Den Haag kent heel veel rijksgesubsidieerde instellingen. De betekent dat een groot deel van de rijksbezuinigingen op Den Haag neerkomen. De Jong heeft zich met deze ontijdige brief, onderbouwd met precies de argumenten die het kabinet ook gebruikt om de bezuinigingen te rechtvaardigen, volstrekt buitenspel gezet. Elke lobby of actie om Haagse instellingen te sparen of te ontzien is bij voorbaat kansloos. Je wordt uitgelachen op het ministerie lijkt me. Vooral als de enige reden om voor meer rijksgeld te pleiten is omdat je zelf lekker veel wilt bezuinigen.

En ja, er is nog meer...
Verder is het ook allemaal huilen met de pet op. De bezuiniging voor 2012 werd zogenaamd 'teruggedraaid', maar dat is vervolgens versleuteld in het Kunstenplan. In plaats van €12,8 miljoen wordt daar nu €13,5 op bezuinigd. Even in de context: dat verschil is ongeveer evenveel als de gemeente in totaal bijdraagt aan Diligentia/Pepijn. De wethouder (had ik al gezegd dat ze van D66 was?) kan dan wel geprikkeld reageren op de RTL-berichtgeving, haar verdediging leidt onontkoombaar (€5,1 mln. staat tot 7,69% als €13,5 mln. tot 20,36%) tot de conclusie dat er vanaf 2013 alleen al door haar dus méér dan 20% op cultuur wordt bezuinigd in Den Haag. Heel fijn dat de wethouder - hoewel impliciet - dat eindelijk eens toegeeft.
Ander puntje: hoe gaan instellingen de bezuinigingen invullen? Volgens de wethouder moet dat zonder ontslagen en zonder aanpassing van de programmering kunnen. Dat lijkt me stug. Nog stugger lijkt me dat dat zonder financiële consequenties zou kunnen. Jammer genoeg heeft de wethouder alvast aangegeven dat de instellingen het zelf moeten oplossen. Mijn suggestie om de rekening van de kosten van de bezuinigingen niet ten laste van de instellingen of het cultuurbudget te laten komen werd noch door de wethouder, noch door PvdA of D66 gesteund.

Trieste conclusie is dat het er voor de Haagse cultuur érg slecht voorstaat. Er zijn zowel landelijk als lokaal forse bezuinigingen aangekondigd, en er zit een wethouder die geen enkele positie heeft om daar verandering in aan te brengen, omdat ze alles aan alle kanten al heeft weggegeven. De onderhandelingspositie ten opzichte van het Rijk is voor de zomer al ingeleverd. Voor de cultuursector rest maar één ding: hopen dat de economie snel aantrekt en dat het kabinet snel valt. Zo niet, dan gaan er grote klappen vallen. En die klappen worden in Den Haag mede - en net zo hard! - uitgedeeld door D66, ondanks het landelijke verzet van die partij tegen de cultuurbezuinigingen.