Webredactie GroenLicht interviewt architect Peter Drijver (60), van de actiegroepen Dooievaar en Spuiforum Krankjorum, over zijn achtergrond, over wat hij verkeerd vond aan het plan voor het Spuiforum en de besluitvorming daaromtrent en hoe een nieuw plan voor het Spuiplein op de juiste manier tot stand kan komen.  

Kom je uit Den Haag?

"Ik kom oorspronkelijk uit Zaandam, maar ging vaak bij mijn oma in Den Haag logeren. Op gegeven moment verhuisden we naar Geldrop en tijdens mijn midderbare schooltijd naar Den Haag."

En je voelt echt verbonden met de stad?

"Zeker. Den Haag is de leukste stad van Nederland. Ik vind het mooiste dat het een kleine stad is en dat hij grotendeels intact is gebleven."

Waarom ben je architect geworden?

"Ik zat in Benoordenhout op school, op het Maerlant Lyceum: een heel mooi gebouw. En van het één kwam het ander."

Kun je de visie en achtergrond toelichten van Scala, het architectenbureau van Mieke Bosse en jou?

"We zijn opgeleid in Delft. Daar wordt je geleerd te houden van esthetische schoenendozen: grote, moderne gebouwen die zich afzetten tegen hun omgeving. Na je studie kom je er dan achter dat je niks weet en dat de wereld niet alleen op esthetische schoenendozen zit te wachten.

"Toen we in 1982 afstudeerden was het crisis. We zijn toen een bureau begonnen dat tegenplannen maakte voor bewonersgroepen en Links Den Haag, de voorloper van GroenLinks Den Haag.

"Wij geloofden niet in de routine van de stadsvernieuwing, van PvdA-wethouder Adri Duivesteijn. Door wijken plat te gooien verliezen ze hun identiteit. De nieuwbouwplannen hielden ook slechts rekening met één soort woonwens, die van gezinnetjes. De sleutel tot goede vernieuwing ligt echter in de veelkleurigheid van de mensen die de stad bevolken.

"Eén van onze plannen ging toen door, die voor het behoud van de Pander fabriek. Daarmee wonnen we begin jaren '90 de Stadsvernieuwingsprijs van Den Haag en de Nationale Renovatieprijs van het Rijk."

Wat voor bouwstijl streeft Scala na?

"Wij vinden dat je vrij moet kunnen kiezen uit de bouwstijlen uit het verleden. Als wij iets bouwen, bouwen we het alsof het er altijd heeft gestaan. In de Obrechtstraat hebben we bijvoorbeeld, bovenop een parkeergarage, één oorspronkelijk overgebleven woning tot held van de straat benoemd en als uitgangspunt genomen voor de hele straat. Oud en nieuw kunnen elkaar versterken en aanvullen."

Ben je GroenLinkser?

"Ik was vroeger lid van de CPN. Ik verhuisde mee toen die partij opging in GroenLinks. Tijdens de Haagse Daskapan-affaire ben ik gestopt met naar vergadering van GroenLinks Den Haag te gaan, omdat ik het nergens meer over vond gaan. Ik ben toen ook gestopt met contributie te betalen. In 2009 werd ik weer lid, omdat ik niet zomaar wilde accepteren dat GroenLinks vóór het M-gebouw en het Spuiforum was."

Wat is Dooievaar?

"Dooievaar is opgericht in de jaren '70, door een groep studenten van de academie in Rotterdam. Zij ageerden in de media tegen de, volgens hen, kortzichtige slooppraktijken van het college van burgemeester en wethouders. Ze lieten met tekeningen in de Haagsche Courant en Het Vaderland zien wat de gevolgen ervan zouden zijn en ze kwamen met tegenvoorstellen. Zo voorkwamen ze bijvoorbeeld dat de Mauritskade gedempt werd ten behoeve van een vierbaans autoweg.

"Het afgelopen decennium is de groep uitgebreid met andere architecten en ontwerpers, waaronder ik."

En wat is Spuiforum Krankjorum?

"Spuiforum Krankjorum is de naam waaronder een groep personen, waaronder Dooievaar, kritiek leverde op het Spuiforum, bijvoorbeeld in de krant Den Haag Centraal, op een eigen site en op de social media. De kritiek begon al in 2009, maar in 2012 verzon GroenLinks raadslid David Rietveld de naam Spuiforum Krankjorum, vlak voordat de gemeenteraad het schetsontwerp van Neutelings goedkeurde, samen met de begrote kosten van 181 miljoen."

Moest het Spuiforum er niet gewoon komen omdat er al dertig jaar geld voor opzij was gezet?

"Nee. Cultuurwethouder Marjolein de Jong, van het vorige college, kwam er, tot haar verbijstering, achter dat dit niet het geval was. Toen is men pas begonnen met sparen. De gemeente is toen ook met Neutelings gaan kijken of het gebouw kleiner kon. Dat resulteerde in het aangenomen schetsontwerp. De gemeente heeft het gebouw ook verplaatst en gedraaid, maar daar was Neutelings het niet mee eens."

Hoe zat het met de financiële onderbouwing van het plan?

"Spuiforum Krankjorum is niet in staat gebleken om boven tafel te krijgen hoe de leugens daarover in elkaar zitten. Het budget van 181 miljoen is alleen voor het cultureel-educatieve deel van Spuiforum. Alle bedrijfsmatige functies zijn niet meegenomen, zoals de wasserij voor de balletpakjes, de kantine, de foyer en de horeca. Er werd vanuit gegaan dat die verhuurd zouden worden aan uitbaters die er een commerciële prijs voor zouden betalen. Zonder die uitbaters zijn de kosten voor het Spuiforum zeker 250 miljoen. Maar dat bedrag probeerden wethouders Norder en De Jong onder de pet te houden."

Maar is het niet juist slim om die 70 miljoen aan extra kosten bij uitbaters te leggen?

"Het college heeft de plannen ter inzage aan de raad gegeven, maar die mocht er niks over zeggen tegen hun achterban. Dan draai je de democratie de nek om."

Had het college door kunnen gaan met die 70 miljoen onder de pet houden?

"Het was niet voor dat bedrag uit te besteden. Er werd bijvoorbeeld vanuit gegaan dat een café in het Spuiforum, op 40 meter hoogte, evenveel zou opleveren als een café op die plaats aan de straat. Ambtenaren van de gemeente hadden aangegeven dat dit niet kan, maar het college wilde dat niet horen.

"En er zijn meer van dit soort trucs uitgehaald om de begroting rond te krijgen."

Wat vind je van het plan het conservatorium te verplaatsen, waar GroenLinks nog steeds voor is?

"Ik vind het de 60 miljoen die dat gaat kosten niet waard. Conservatoriumstudenten kunnen prima vijf minuten fietsen om in het centrum te komen en ik geloof niet in de synergie die zou plaatsvinden als je studenten, musici en dansers onderbrengt in één gebouw. De gemeente zou daarbij in principe geen uitgaven moeten doen aan een rijksopleiding. Het oude conservatoriumgebouw voldoet en is niet geschikt voor herbestemming, omdat het gebouwd is als conservatorium. Er is alleen twintig jaar niks gedaan aan het gebouw en het conservatorium heeft zijn onderhoudsgeld opgegeten. Het gebouw zou gerenoveerd moeten worden en uitgebreid, omdat het nu te klein is en de hoofdentree aan de Beatrixlaan mooier kan."

Is het niet de plicht van de overheid cultuur te financieren?

"Die verantwoordelijkheid heeft de overheid inderdaad. Maar het blijkt dat theaters nog maar heel weinig bezocht worden en daarom dagen per week dicht blijven. Het Nederlands Dans Theater houdt negentig voorstellingen per jaar, enkele daarvan ook nog in het buitenland. Je moet voordat je investeert nadenken over hoe je daarmee omgaat, maar zakelijk inzicht ontbrak bij de voorgaande colleges. Men heeft gedacht: als we het Spuiforum bouwen, komen er meer bezoekers, maar dat is de waarheid op zijn kop."

Hoe zijn de oppositiepartijen omgegaan met de opstelling van het college?

"Ze hebben goed hun best gedaan en we hebben goed met ze samengewerkt. GroenLinks heeft er bijvoorbeeld steeds voor gepleit om het alternatieve plan van Dooievaar serieus te onderzoeken. De HSP heeft uit eigen zak het plan van de gemeente laten doorrekenen. Maar zo'n Spuiforumplan is ingewikkeld en technisch en politici zijn generalisten. Norder beweerde dat cijfers niet openbaar gemaakt konden worden, omdat aannemers dan een maximale prijs zouden vragen. Dat klopt niet, maar raadsleden zouden een aanbestedingsspecialist moeten kunnen raadplegen om dat vast te stellen.

"En uiteindelijk konden de oppositiepartijen weinig uitrichten, omdat de coalitiepartijen, als meerderheid, zich keerden tegen de hele oppositie en die niet serieus nam. Dat leidde wel tot discussies binnen die partijen en de kiezer heeft de coalitiepartijen uiteindelijk afgestraft.

"Ik vind dat er, te zijner tijd, een gemeentelijke enquête moet komen naar de gemaakte kosten, maar ook naar het verloop van de besluitvorming.

Met het nieuwe collegeakkoord heeft men afscheid genomen van het Spuiforumplan, waarom?

"Bij de onderhandelingen gijzelden de oude collegepartijen elkaar niet langer. Ook realiseerden ze zich dat de bestuurscultuur van de afgelopen jaren niet langer houdbaar is. Ik vind het moedig dat ze zo over hun eigen schaduw zijn heen gesprongen. De nieuwe coalitiepartner, de HSP, heeft dat ook gedaan, door te erkennen dat er iets aan de oude zalen en het conservatorium moet gebeuren."

Hoe moet een nieuw plan voor het Spuiplein eruit komen te zien?

"Er is nu de mogelijkheid te komen tot een beter en goedkoper plan. Het oude Spuiforumplan hield geen rekening met het omliggende gebied. Het nieuwe collegeakkoord doet dat nu eindelijk wel. Voor 35 miljoen zijn de huidige zalen te renoveren. Als gemeente moet je een minimale investering willen doen, maar één die wel de markt stimuleert ook te gaan investeren. In het alternatieve plan van Dooievaar wordt het Mercure hotel bijvoorbeeld het bouwrecht gegeven de trap en de Chinees op het Spuiplein af te breken. Op die plaats kunnen dan restaurants met daarboven woningen komen. Dan krijg je een veel beter Spuiplein."

Hoe voorkomen we dat een nieuw plan slecht wordt?

"Dat hangt af van jou en mij. Wij moeten, samen met de oppositie in de raad, kritisch zijn op het nieuwe college. De burger kan en wil constructief meedenken. Met Spuiforum Krankjorum hebben we begin 2013 stadsgesprekken georganiseerd, om er achter te komen wat de burger nu eigenlijk wil ten aanzien van dit soort zalen voor de podiumkunsten. Ik wil het nieuwe college oproepen dit soort gesprekken voort te zetten. Het nieuwe plan voor het Spuiplein moet in de openbaarheid tot stand komen."

Interview: Martijn Schackmann en Chantal Forêt van GroenLicht.