- Waarom was er een enquetecommissie?
Afgelopen zomer presenteerde de raadsenquête commissie Amare haar bevindingen. Deze raadsenquête was de eerste in de geschiedenis van de Haagse gemeenteraad. De Haagse raad wilde dat de onderste steen boven kwam in dit bouwdossier. GroenLinks woordvoerder en fractievertegenwoordiger Lisa van de Voort reageerde toen: “De gemeenteraad heeft een zeer uitgebreid eindrapport ontvangen van de raadsenquête commissie. Graag bedank ik namens GroenLinks allereerst alle betrokken raadsleden en ambtenaren, die in gezamenlijkheid een enorme berg werk hebben gezet. Voor GroenLinks laten de conclusies zien hoe belangrijk deze enquêtecommissie is geweest, het rapport is namelijk onthutsend. Op basis van deze bevindingen kunnen we lessen trekken voor de toekomst.”
Eerder concludeerde de Rekenkamer Den Haag al dat er veel fouten zijn gemaakt bij het verwezenlijken van het nieuwe onderkomen van het Residentie Orkest, het Nederlands Danstheater en het Koninklijk Conservatorium. De uitkomsten van dit onderzoek riepen bij de gemeenteraad zoveel vervolgvragen op dat de raad besloot om er een raadsenquête aan vast te plakken.
In mei 2022 is de enquêtecommissie begonnen met het onderzoek. De commissie kreeg ongeveer 30.000 pagina’s met informatie dat nog niet eerder met de raad is gedeeld. Verder zijn er ongeveer tachtig interviews gehouden en zijn er verhoren achter gesloten deuren geweest. Daarnaast zijn er in drie weken tijd worden 28 politici, bestuurders, ambtenaren en andere betrokkenen in openbare verhoren onder ede gehoord over de fouten die zijn gemaakt bij de totstandkoming en de bouw van cultuurcomplex Amare op het Spuiplein.
- Wat zijn de belangrijkste conclusies uit het rapport?
De conclusies van de ingestelde enquêtecommissie zijn glashelder: de gemeenteraad is door verschillende colleges van burgemeesters en wethouders misleid, de kosten zijn tientallen miljoenen euro’s hoger uitgevallen dan beloofd en de gemeente heeft onvoldoende nagedacht over het publieke belang.
De enquêtecommissie heeft tien hele duidelijke aanbevelingen geformuleerd. Daar hebben wij als gemeenteraad reeds vijf commissie vergaderingen over gesproken en een raadsvergadering aan besteed. GroenLinks schaart zich volledig achter de aanbevelingen. We moeten het publieke belang beter in ogenschouw nemen en we moeten de raad beter ondersteunen bij zulke grootschalige bouwprojecten.
Tijdens de commissiebehandelingen heeft de fractie van GroenLinks steeds gezocht naar de balans tussen terug- en vooruitkijken. Terugkijken omdat de belangrijke lessen die we hier moeten leren, alleen te leren zijn als we echt doorgronden wat er in het verleden is misgegaan. En vooruitkijken omdat we ook verder moeten als stad, en daarbij moeten we voorkomen dat we dezelfde fouten maken.
- Wat vindt GroenLinks?
Er is in de media al veel gezegd over de conclusie van de enquêtecommissie dat de raad op verschillende aspecten onvoldoende geïnformeerd is of ronduit misleid door meerdere colleges. Wat GroenLinks betreft is dat laatste de heftigste conclusie uit het rapport. Misleiding is een politieke doodzonde. Misleiding betekent dat de raad haar controlerende en kaderstellende taak niet goed kan uitvoeren. En misleiding, maakt niet uit hoe lang geleden, dat erodeert het vertrouwen tussen de raad en het dagelijks bestuur. GroenLinks denkt dat de excuses van het college een goed begin waren om de weg naar vertrouwen in te slaan.
Tegelijkertijd raakt misleiding de essentie van democratie. Daarom steunde GroenLinks de motie van de Partij voor de Dieren die misleiding door opeenvolgende colleges afkeurt. Wat GroenLinks betreft kunnen we niet anders dan deze conclusie trekken.
Een van de conclusies van de enquêtecommissie luidt dat de informatiepositie van de raad moet worden versterkt. Lisa van de Voort heeft daar in de commissie enkele voorstellen voor gedaan, bijvoorbeeld door onderliggende nota’s openbaar te maken. Voor GroenLinks is de vorm hierbij niet het belangrijkste, maar gaat het vooral om een zo overzichtelijk mogelijk overzicht van de belangrijkste informatie bij grote raadsvoorstellen. GroenLinks diende daar tijdens de raadsvergadering twee moties, de een concreet en die kan snel ingevoerd worden wat ons betreft. De ander behoeft nog wat uitwerking.
De eerste motie gaat over het versterken van de informatievoorziening aan de raad, in lijn met aanbeveling 7 (vigerende beleidskaders) en 1 (publiek belang). Een sterke informatiepositie voor de raad essentieel is om als hoogste orgaan van de stad haar taken goed uit te kunnen voeren. GroenLinks stelt dan ook voor om bij elk raadsvoorstel in ieder geval de volgende informatie te verstrekken:
- Welk(e) publieke belang(en) er is / zijn;
- Een overzicht van de risico’s;
- De onderlinge afhankelijkheden met andere projecten;
- Eventuele fatale deadlines;
- Mogelijke alternatieven; en
- Hoe het voorstel zich verhoudt tot eerder vastgesteld beleid en beleidskaders
De tweede motie die GroenLinks indiende, had als titel “transparantie over ambtelijke overwegingen en tegenspraak”. We stellen voor om bij raadsvoorstellen naar analogie van de landelijke beslisnota inzicht gegeven kan worden in de overwegingen en eventuele tegenspraak die door ambtenaren is gegeven aan het college.
- Hoe nu verder?
Voor veel van de aanbevelingen die de enquêtecommissie doet, geldt dat ze niet in één keer gerealiseerd zullen worden. Er is een cultuurverandering nodig, zowel in de ambtelijke organisatie als in het college en de raad. Dat proces zal tijd kosten. Het is wat GroenLinks betreft essentieel dat we het gesprek hierover niet vandaag afsluiten maar blijven voeren. Daarom steunde GroenLinks de motie van de HSP die het presidium verzoekt om jaarlijkse gesprekken tussen wethouders en een vertegenwoordiging van de raad te faciliteren over de onderlinge verhoudingen.
Ook de raad krijgt een tik op de vingers van de enquêtecommissie. Dat vergt een aantal zaken van raadsleden. Rolvastheid, met voldoende aandacht voor de drie taken die we allemaal hebben: controleren, kaders stellen en vertegenwoordigen. Het vergt ongetwijfeld ook lange adem en creativiteit om nieuwe werkwijzen uit te proberen. Nu weet Groenlinks dat bij de volgende verkiezingen er weer een groot deel van de raad vernieuwd zal worden. Om nu toch de lessen uit dit rapport mee te geven aan een volgende raad, vroeg GroenLinks het presidium en misschien ook wel de leden van de commissie vragen om voor de nieuwe leden in maart 2026 een uitgebreide introductie mee te nemen over deze eerste raadsenquete: de bevindingen, aanbevelingen, lessen over een raadsenquete.
Ondanks alles staat er nu een gebouw. Amare is een feit. GroenLinks kijkt ernaar uit om de komende tijd met elkaar én met de stad het publieke belang van Amare vast te stellen zodat we Amare van een bijzonder complex naar een échte huiskamer voor de stad met een aantrekkelijk cultuuraanbod kunnen transformeren.
